mạc đĩnh chi là ai

Mạc Đĩnh Chi 莫挺之
Tượng thờ Mạc Đĩnh Chi ở Đền thờ Đức Thánh Trần ở Tân Phú
Thông tin tưởng chung
Sinh	1272 Hải Dương
Mất	1346（74 tuổi) Thăng Long
Tên đẫy đủ Mạc Đĩnh Chi Tên tự Tiết Phu (節夫) Tên hiệu Tích Am (僻庵) Thụy hiệu Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝)
Thân phụ	Mạc Đĩnh Kỳ (莫挺期)
Học vấn	Trạng vẹn toàn căn nhà Trần

Mạc Đĩnh Chi (chữ Hán: 莫挺之 1272 - 1346), thương hiệu tự động là Tiết Phu (節夫), hiệu là Tích Am (僻庵) là 1 quan lại đại thần và căn nhà nước ngoài uỷ thác phổ biến triều Trần vô lịch sử dân tộc nước Việt Nam.^[1] Năm 1304, đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, ông đua đỗ trạng vẹn toàn. Nhờ lanh lợi, nắm vững sâu sắc rộng lớn, ông rất nhiều lần được cử chuồn sứ quý phái Trung Quốc. Trong khi, ông còn được nghe biết như thể tổ tiên trực hệ của những đời ngọc hoàng căn nhà Mạc, được Mạc Thái Tổ truy tôn thụy là Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝).

Bạn đang xem: mạc đĩnh chi là ai

Xuất thân[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Mạc Đĩnh Chi quê quán xứ xã Bàng Hà^[2] và Ba Điểm. Trong cuộc kháng chiến kháng quân Nguyên năm 1287 tiếp tục theo dõi sản phẩm quân Nguyên. Nhà Trần sau thành công tiếp tục trị tội cả xã, bắt dân thực hiện lính lệ cho những vương vãi hầu căn nhà Trần, ko mang lại thực hiện quan lại, tuy nhiên trong tương lai năm 1304, Mạc Đĩnh Chi vẫn được ứng đua và thực hiện quan lại.^[3]

Theo Lịch triều hiến chương loại chí, Mạc Đĩnh Chi là kẻ xã Lũng Động, thị xã Chí Linh, Hải Đông (nay là thôn Long Động, xã Nam Tân, thị xã Nam Sách, tỉnh Hải Dương), tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông.^[4] Ông lanh lợi rộng lớn người, tuy nhiên tướng tá mạo xấu xí xí.^[1]

Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc banh học tập đàng, giao hội văn sĩ tứ phương, chu cấp cho mang lại ăn diện, huấn luyện nhiều nhân tài, vô tê liệt sở hữu Mạc Đĩnh Chi. Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng: Ích Tắc là con cái loại của Thượng hoàng, lanh lợi hiếu học tập, thông hiểu lịch sử dân tộc, lục nghệ, văn hoa nhất đời. Dù nghề ngỗng lặt vặt như đá cầu, tiến công cờ, ko nghề ngỗng gì ko thông thạo; từng banh học tập đàng ở mặt mày hữu phủ đệ, giao hội văn sĩ tứ phương mang lại tiếp thu kiến thức, cấp cho mang lại ăn diện, huấn luyện trở nên tài như Mạc Đĩnh Chi ở Bàng Hà, Bùi Phóng ở Hồng Châu,... bao gồm đôi mươi người, đều được sử dụng mang lại đời.^[5]

Sự nghiệp[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1304 đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, triều đình banh khoa đua Cống sĩ lấy 44 người đỗ Thái học viên (tiến sĩ).^[5] Mạc Đĩnh Chi đỗ Trạng nguyên; Bùi Mộ đỗ bảng nhãn, Trương Phóng đỗ thám hoa. Khi mới nhất đỗ căn nhà vua chê ông xấu xí, Mạc Đĩnh Chi bèn thực hiện bài xích phú Ngọc tỉnh liên (Sen vô giếng ngọc) nhằm tự động ví bản thân với sen. Trong bài xích phú sở hữu đoạn:

Há rằng trống trải trống rỗng bất tài

Thuyền quyên lắm kẻ lỡ thời thương thay cho.

Nếu tớ lưu giữ mực trực tiếp tức thì.

Mưa rơi gió máy táp coi ni cũng thường

Vua Trần Anh Tông coi rồi ca tụng hoặc, thăng thực hiện Thái học viên dũng thủ, sung chức Nội thư gia.^[1]

Tham dự triều chính[sửa | sửa mã nguồn]

Thời vua Trần Minh Tông, Mạc Đĩnh Chi càng được tin tưởng sử dụng khoản đãi. Ông là kẻ thanh liêm, vua biết ham muốn demo ông, sai người đem 10 vạn quan lại chi phí nhằm trước cửa ngõ căn nhà ông. Sáng ngày tiếp theo Đĩnh Chi đem ví tiền lên triều, tâu căn nhà vua, Vua nói: "Không ai nhận chi phí ấy, thì mang lại khanh lấy nhưng mà chi dùng". Ông tiếp tục kể từ chối và không sở hữu và nhận vì như thế nhận định rằng người thất lạc tiếp tục lo ngại , thời điểm hiện nay vua cho thấy rằng chỉ demo lòng và trao mang lại Mạc Đĩnh Chi phần thông thường vì như thế lòng cương trực.^[4]

Mạc Đĩnh Chi cùng theo với những vị Trần Thời Kiến, Đoàn Nhữ Hài, Độ Thiên Lư, Nguyễn Dũ, Phạm Mại, Phạm Ngộ, Nguyễn Trung Ngạn,... được sử quan lại Ngô Thì Sĩ nhận định và đánh giá vô Việt sử chi tiêu án: Các ông này Khi thực hiện quan lại, ngạnh trực dám thưa trực tiếp, sở hữu phong thái đại thần và nhân tài thịnh nhất rộng lớn triều những vua khác.^[4]

Thời vua Trần Hiến Tông ông thực hiện chức Nhập nội hành khiển, Lang trung hữu ty, trả quý phái thực hiện Lang trung mô tả ty trải cho tới chức Tả bộc xạ ở sản phẩm quan lại to lớn.^[1]

Đi sứ căn nhà Nguyên[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1308 đời vua Trần Anh Tông, Mạc Đĩnh Chi chuồn sứ căn nhà Nguyên, mừng vua Nguyên Vũ Tông mới nhất đăng vương.^[a] Đó là khi mới nhất đôi mươi năm tiếp theo cuộc chiến tranh kháng quân Nguyên loại 3 (1287-1288), sứ cỗ bị nắn gân cốt cực mạnh.

Tuy nhiên vô sinh hoạt bang uỷ thác ông tiếp tục tỏ rõ rệt khí phách và tài năng của tớ. Hoạt động và tài năng văn hoa của ông tiếp tục nhằm lại nhiều giai thoại phổ biến.

Sau tê liệt năm Nhâm Tuất (1322) ông chuồn sứ chuyến 2, tuy nhiên ko tìm kiếm ra mối cung cấp tin tưởng.

Giai thoại chuồn sứ[sửa | sửa mã nguồn]

Tại cửa ngõ ải[sửa | sửa mã nguồn]

Thử thách văn hoa trước tiên là vì trời mưa nên Sứ cỗ cho tới quan ải Pha Lũy (nay là ải Nam Quan) bị trễ. Quan trấn ải phía Trung Quốc ko chịu đựng banh cổng trở nên, tuy nhiên vì như thế biết khét tiếng ông, nên demo tài bởi vì câu đối:

Quá quan lại trì, quan lại quan bế, nguyện vượt lên khách hàng vượt lên quan

Nghĩa là: Qua cửa ngõ quan lại trễ, cửa ngõ quan lại đóng góp, mời mọc khách hàng qua quýt đàng qua quýt cửa ngõ quan lại.

Ông tiếp tục đáp lại:

Tiên đối dị, đối đối nan, thỉnh tiên sinh tiên đối

Nghĩa là: Ra câu đối trước thì dễ dàng, đối câu đối mới nhất khó khăn, van nài tiên sinh đối trước.

Quan lưu giữ ải phục tài, ngay tắp lự xuất hiện ải đón sứ cỗ và tiếp đãi rất rất trang trọng.

Buổi tiếp loài kiến đầu tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Khi cho tới Đại Đô (nay là Bắc Kinh, Trung Quốc), thấy Mạc Đĩnh Chi người thấp bé xíu, nên người Nguyên tỏ ý khinh thường thông thường. Trong buổi tiếp loài kiến trước tiên người triều Nguyên tiếp tục rời khỏi câu đối:

Nhật hoả vân yên lặng, bạch đán thiêu tàn ngọc thố

Nghĩa là: Mặt trời là lửa, mây là sương, buổi ngày thiêu cháy vừng trăng. Hàm ý là đại quốc vừa sức nhen cháy nước nhỏ.

Xem thêm: công trình nào sau đây là thành tựu điêu khắc tiêu biểu của cư dân ai cập cổ đại

Mạc Đĩnh Chi tiếp tục đối lại:

Nguyệt cung tinh ma đạn, hoàng thơm xạ lạc kim ô

Nghĩa là: Trăng là cung, sao là đạn, chiều tối tối phun rụng mặt mày trời. Hàm ý là nước nhỏ cũng hoàn toàn có thể ngăn chặn nước rộng lớn vô thực trạng tương thích.

Vế đối này của Mạc Đĩnh Chi còn lấy kỳ tích Hậu Nghệ xạ nhật, hoặc Hậu Nghệ phun rụng chín mặt mày trời thực hiện gốc. Kim Ô, hoặc Quạ Mặt Trời, buổi ngày cất cánh lên tai hoạ nhân gian tham. Hậu Nghệ bèn lấy cung phun rụng chín con cái, chỉ chừa lại một con cái độc nhất nhằm thắp sáng nhân gian tham.

Bức giành chim sẻ ở phủ Tể tướng[sửa | sửa mã nguồn]

Khi Tể tướng tá triều Nguyên banh tiệc tiếp đãi sứ cỗ Việt, ông thấy vô phủ Tể tướng tá sở hữu tranh ảnh thêu chim sẻ vàng đậu bên trên cành trúc rất rất đẹp nhất. Đĩnh Chi kéo con cái chim sẻ xuống xé nát nhừ rời khỏi, người Nguyên chất vấn cớ sao ? Ông nói:Cổ nhân sở hữu vẽ mai và tước đoạt, ko thấy vẽ trúc và tước đoạt (sẻ). Trúc là quân tử, tước đoạt là xấu xa, bức trướng thêu này là người xấu xa lấn lướt người quân tử, ni tôi vì như thế Thánh triều nhưng mà trừ côn trùng tệ ấy chuồn.^[4]

Bài minh loại quạt[sửa | sửa mã nguồn]

Khi vô chầu vua Nguyên Vũ Tông, đang được cuối ngày hè oi bức, sở hữu người của Sát Hợp Đài hãn quốc dưng loại quạt, ông phụng mệnh thực hiện bài xích minh vô loại quạt. Sứ thần nước Cao Ly thực hiện xong xuôi trước, sở hữu 4 câu, 16 chữ, Mạc Đĩnh Chi nhìn thế cây bút ghi chép, hiểu rằng bài xích của sứ thần Cao Ly rồi, ngay tắp lự theo dõi ý nhưng mà thực hiện phiên câu văn chuồn, lại dẫn thêm thắt 3 câu ở vô truyện thực hiện hòa hợp, được ca tụng thưởng rộng lớn, đầy đủ biết ông tài năng và thời gian nhanh lắm, người Nguyên càng thêm thắt trầm trồ. Bài minh của sứ Cao Ly:

Uẩn long trùng trùng,

Y Doãn, Chu Công.

Vũ tuyết thê thê,

Bá Di, Thúc Tề^[6].

Bài của Đĩnh Chi:

Lưu Kim thước thạch thiên địa vi lô,

nhĩ ư tư thời hề Y Chu cự nho;

Bắc phong kỳ thê vũ tuyết tái ngắt thiết bị,

nhĩ ư tư thời hề Di Tề trượt phu.

Y,

dụng chi tắc hành, xả chi tắc tàng,

duy trượt dữ nhĩ hữu đua phù.^[4][7]

Văn tế công chúa[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn sứ cỗ lưu ở Đại Đô, sở hữu một công chúa căn nhà Nguyên bị tiêu diệt, sứ thần Việt Mạc Đĩnh Chi được cử phát âm văn tế. Để demo tài sứ fake nước Việt, quan lại Sở Lễ trao mang lại ông trang giấy má chỉ mất 4 chữ Nhất. Thật là 1 tình thế rất là hiểm nghèo nàn, tuy nhiên rồi ông rất rất điềm tĩnh ứng khẩu đọc:

Thanh thiên nhất đóa vân,

Hồng lô nhất điểm tuyết,

Thượng uyển nhất chi hoa,

Dao Trì nhất phiến nguyệt.

Y ! Vân giã, tuyết chi tiêu, hoa tàn, nguyệt khuyết !

Dịch nghĩa:

Trời xanh rì sở hữu một áng mây,

Hồng lô sở hữu một bông tuyết,

Thượng uyển sở hữu một cành hoa,

Dao Trì sở hữu một miếng trăng.

Than ôi ! Mây giã, tuyết tan, hoa tàn, trăng khuyết !

Ý rằng: bên trên trời sở hữu một đám mây, vô lò lửa sở hữu một bông tuyết, vô rừng hoa sở hữu một nhành hoa, nước Dao Trì sở hữu một phía trăng ! Than ôi ! Mây tan không còn, tuyết tung rồi, hoa tàn héo, trăng ko tròn !^[8]

Tuy nhiên bên trên thực tiễn, bài xích văn tế này là của một người sáng tác Trung Quốc, sinh sống ở thời Tống và thiên hạ sau tiếp tục đem gán mang lại Mạc Đĩnh Chi cơ hội sau đời Tống cho tới bên trên tía thế kỷ, sẽ tạo nên trở nên một mẩu truyện giai thoại, và theo dõi Lê Quý Đôn thì bài xích văn còn được gán mang lại Nguyễn Đăng Cảo (1619 - ?) sinh sống cơ hội đời Tống sau 600 năm.^[9]

Câu thách thức bị tiêu diệt người[sửa | sửa mã nguồn]

Khi sứ cỗ bái biệt vua Nguyên Vũ Tông nhằm về nước, thì chúng ta rời khỏi câu thách thức hiểm hóc:

Xem thêm: hữu ái là gì

Có một cái thuyền, vô tê liệt sở hữu vua, thầy học tập, và thân phụ bản thân (quân, sư, phụ) tập bơi cho tới thân thiết sông chẳng may bắt gặp sóng rộng lớn đắm thuyền. Khi ấy ngươi phía trên bờ rời khỏi cứu giúp, tuy nhiên chỉ hoàn toàn có thể cứu giúp được một người thôi, thế thì ngươi cứu giúp ai?

Vào thời kỳ tê liệt, vấn đáp sai sẽ ảnh hưởng tội phanh thây, chém đầu hoặc lưu hội tụ lại, làm nước Việt thất lạc nhân tài. Nhưng ông tiếp tục trả lời:

Thần đứng bên trên bờ, thấy thuyền bị đắm, vớ cần vội vàng nhẩy xuống sông tập bơi rời khỏi cứu giúp, hễ thần bắt gặp ai trước thì thần cứu giúp người ấy trước, bất kể người ấy là vua, thầy học tập hoặc thân phụ bản thân.

Cuối nằm trong ông được rời khỏi về.

Gia đình[sửa | sửa mã nguồn]

• Tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông sinh rời khỏi Mạc Hiển Đức, Hiển Đức sinh Hiển Tuấn, Hiển Tuấn sinh Đĩnh Kỳ. Mạc Đĩnh Kỳ sinh Mạc Đĩnh Chi.^[4]
• Mạc Đĩnh Chi sinh rời khỏi Mạc Cao, Mạc Cao sinh rời khỏi Mạc Thúy, Mạc Thúy sinh rời khỏi Mạc Tung, dời quý phái ở xã Lan Khê, thị xã Thanh Hà rồi sinh rời khỏi Mạc Bình, Mạc Bình lại dời quý phái xã Cổ Trai, thị xã Nghi Dương rồi trú bên trên tê liệt. Bình sinh rời khỏi Mạc Hịch, Mạc Hịch lấy đàn bà trưởng của Đặng Xuân người nằm trong xã, sinh được tía đàn ông, con cái trưởng là Mạc Đăng Dung, con cái loại là Mạc Đăng Đốc, con cái út ít là Mạc Đăng Quyết. Mạc Đăng Dung sở hữu mức độ khoẻ, vì như thế đỗ võ cử, được sung vô quân túc vệ, cho tới phía trên phong mang lại chức này.^[5] Mạc Đăng Dung sau thực hiện vua - Mạc Thái Tổ của triều Mạc.
• Năm 1406, căn nhà Minh xâm lăng nước Đại Ngu, Mạc Địch, Mạc Thúy, Mạc Viễn và Nguyễn Huân mạo nhận là chúng ta Mạc đều là những kẻ bất đắc ý, đón sản phẩm quân Minh, người Minh đều trao mang lại quan lại chức. Sau Mạc Thúy thực hiện cho tới Tham chính; Mạc Địch thực hiện cho tới Chỉ huy sứ; Mạc Viễn thực hiện cho tới Diêm vận sứ; Huân thực hiện cho tới Thầy chính; (Thúy, Địch, Viễn là con cháu Mạc Đĩnh Chi).^[5]

Hậu duệ ở Triều Tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn chuồn sứ Trung Hoa, sứ cỗ nước Việt gặp mặt rất rất thân thiết thiết với sứ cỗ nước Cao Ly. Sự tương đương thực trạng của nhì nước trước cường quốc Trung Hoa, cùng theo với tài năng của Mạc Đĩnh Chi thực hiện sứ thần Cao Ly yêu thích. Vị sứ thần Cao Ly tiếp tục mời mọc ông quý phái nghịch tặc và gả con cháu gái mang lại ông. Người thiếp này sinh được một nữ giới, và chuyến ông chuồn sứ loại nhì thì sinh 1 phái nam, kể từ tê liệt lập rời khỏi một dòng tộc ở bên kia.^[10][11][12] Một hậu duệ của ông tiếp tục tìm về nước Việt Nam, cây bút đàm hán tự động với ông Lê Khắc Hòe. Sau tê liệt ông Hòe sở hữu ghi chép bài xích "Người Triều Tiên chuồn cung cấp sâm là hậu duệ của Mạc Đĩnh Chi", ham muốn thăm dò chúng ta Mạc nhằm nhận chúng ta, đăng bên trên An Nam tập san số 4 năm 1926.^[b] Sau này Vũ Hiệp thuế luyện và đăng bên trên tập san Nghiên cứu giúp Sử số 2, 1996 bên trên Thành phố Sài Gòn.

Chỉ dẫn[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Sách tham lam khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Đại Việt sử ký toàn thư, Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên,...; Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội TP Hà Nội, 1993.
• Việt sử chi tiêu án, Soạn fake Ngô Thì Sĩ,Dịch giả: Hội nước Việt Nam Nghiên cứu giúp Liên Lạc Văn hóa Á Châu. Nhà xuất bản: Văn Sử 1991.
• Lịch triều hiến chương loại chí, Tập 1, Soạn fake Phan Huy Chú, Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất bạn dạng dạy dỗ, 2005.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Mạc Thúy
• Mạc Đăng Dung

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]