Đảng Lập hiến Đông Dương

Bách khoa toàn thư phanh Wikipedia

Đảng Lập hiến Đông Dương Parti constitutionaliste Indochinois Bạn đang xem: ai là người đứng ra thành lập đảng lập hiến ở việt nam năm 1923

Lãnh tụ	Bùi Quang Chiêu
Thành lập	Tên gọi này xuất hiện nay phiên trước tiên ngày 17/4/1919.
Báo chí	Tribune Indigène L'Echo Annamite Đuốc Nhà Nam Tribune Indochinoise Lục tỉnh Tân văn
Ý thức hệ	Chủ nghĩa lập hiến
Thuộc quốc gia	Liên bang Đông Dương

Đảng Lập hiến Đông Dương (tiếng Pháp: Parti Constitutionaliste Indochinois) là 1 chủ yếu đảng hoạt động và sinh hoạt ở Nam Kỳ vô những năm 1910 cho tới 1930. Đảng này tự Bùi Quang Chiêu, một kỹ sư canh nông, sở hữu quốc tịch Pháp, cũng chính là hội trưởng Hội Trí Tri và căn nhà cây viết tờ La Tribune Indochinoise xây dựng.

Người sáng sủa lập[sửa | sửa mã nguồn]

Bùi Quang Chiêu xuất thân thiện kể từ mái ấm gia đình căn nhà nho tuy nhiên trọn vẹn bám theo Tây học; năm 21 tuổi tác (năm 1893) ông cút du học tập thanh lịch Algérie rồi thanh lịch Pháp học tập ở ngôi trường kỹ sư canh nông Institut National Agronomique. Trở về nước ông làm thuê chức mang lại tổ chức chính quyền nằm trong địa Pháp với cương vị kỹ sư nông nghiệp.

Năm 1917, Nguyễn Phú Khai nằm trong Bùi Quang Chiêu tổ chức triển khai xuất bạn dạng tờ báo Tribune Indigène (Diễn đàn Bản xứ). Ngày 17/4/1919, bên trên manchette tờ báo xuất hiện nay loại chữ “cơ quan tiền ngôn luận của Đảng Lập hiến” (Organe du Parti Constitutionaliste). Đến năm 1925, Bùi Quang Chiêu thanh lịch Pháp cùng theo với Dương Văn Giáo hoạt động cải tân ở Đông Dương và van nài luật lệ xây dựng Đảng Lập hiến đầu tiên bám theo Đạo luật 1901 của nước Pháp. Đến ngày 20/10/1926, Đảng Lập hiến được cho phép hoạt động và sinh hoạt đầu tiên ở Pháp. Tờ Tribune Indigène (Diễn đàn Bản xứ) thay đổi trở nên tờ Tribune Indochinoise (Diễn đàn Đông Dương) sở hữu phụ bạn dạng ở châu Âu^[1].

Tuy gọi là Đảng tuy nhiên những Đảng Lập hiến lại tổ chức triển khai tương tự một câu lạc cỗ chủ yếu trị của giới điền căn nhà, nghiệp căn nhà, công chức người Việt ở Nam kì.

Lực lượng[sửa | sửa mã nguồn]

Đảng Lập Hiến sở hữu lực lượng nhập cuộc hầu hết là kẻ Việt nằm trong bộ phận giai cấp cho tư sản dân tộc bản địa, đại địa căn nhà, trí thức tè tư sản, một vài là quân lính đáp ứng vô mặt hàng ngũ quân group thực dân Pháp. Đảng này hoạt động và sinh hoạt hầu hết ở Nam Kỳ. Một số anh hùng vượt trội của Đảng Lập hiến ở Nam kì là Bùi Quang Chiêu, Nguyễn Phan Long, Trương Văn Vững, Dương Văn Giáo, Nguyễn Văn Sâm, Nguyễn Văn Thinh, Trần Văn Khá...

Trong năm 1930 đang được ra mắt một trận luận chiến thân thiện tờ Đuốc căn nhà Nam của Nguyễn Phan Long và cây cây viết Phan Khôi của Trung lập báo. Qua cuộc luận chiến này, nhất là vô loạt bài xích về Đảng Lập hiến đã hỗ trợ mang lại tất cả chúng ta hiểu rộng lớn về việc hoạt động xây dựng và hình thức hoạt động và sinh hoạt của đảng này:

“Ông Bùi Quang Chiêu nằm trong ông Dương Văn Giáo đứng hình thành đảng Lập hiến bên trên mặt mày Pháp, sở hữu lấy điều lệ của đảng trình bên trên dinh cơ quận Seine. Đến khi về mặt mày này, ông Bùi sở hữu lấy điều lệ ấy cho tới trình ở chánh phủ Nam kì, Từ khi cơ cho tới giờ (1930-TG) ko thấy chánh phủ vấn đáp mang lại ông về việc cơ sao không còn. Nhơn vì thế chánh phủ ko tuyên thân phụ rằng đã nhận được được điều lệ của đảng, ko nom nhận đảng nên đảng Lập hiến như thể ko xây dựng một cơ hội đầu tiên. Đó là vì thế không đủ cái lao lý mối liên hệ ấy nhưng mà đảng Lập hiến không tồn tại đầy đủ danh nghĩa đặng họp hội đồng, lựa đảng viên…”^[2].

Qua cơ thể thấy Đảng Lập hiến mặc dù gọi là Đảng tuy nhiên thiệt hóa học chỉ là 1 group chủ yếu trị bao gồm những điền căn nhà, nghiệp căn nhà, trí thức… sở hữu vị thế vô xã hội Nam kì bên dưới sự cổ động của những tờ báo tự group này lập rời khỏi như La Tribune Indegènè, L’Écho Annamite, Đuốc căn nhà Nam,...

Chủ trương[sửa | sửa mã nguồn]

Chủ trương của Lập hiến Đảng là đấu tranh giành nhu hòa, thỏa hiệp với thực dân Pháp vô vào đầu thập kỷ đôi mươi của thế kỷ đôi mươi nhằm mục tiêu giành nghĩa vụ và quyền lợi về tài chính cho tất cả những người Việt, căn nhà trương dành riêng song lập dân tộc bản địa trải qua việc duy tân, thu nhập và cải cách và phát triển văn hóa truyền thống mới nhất bám theo phương Tây.

Xem thêm: công trình nào sau đây là thành tựu điêu khắc tiêu biểu của cư dân ai cập cổ đại

Khi Alexandre Varenne qua loa Đông Dương chấp nhiệm thực hiện toàn quyền năm 1925 thì đảng Lập hiến biên soạn "Le cahier des vœux" 50 trang thể hiện một vài nguyện vọng về cải tân giấy tờ thủ tục nhập tịch công dân Pháp, luật lệ thống trị, nền dạy dỗ, lệ nghĩa vụ quân sự, và tự tại báo mạng, đại nhằm đều trực thuộc phạm vi giới hạn chứ không hề thử thách gì tổ chức chính quyền. Varenne hứa hứa hẹn tiếp tục xét cải tổ một vài điểm về ngạch công chức cho tất cả những người Việt và được mở thêm ngôi trường sở tuy nhiên không thay đổi lập ngôi trường giới hạn chỗ đông người luyện họp và phê duyệt với báo mạng giờ Việt.^[3]

Cơ quan tiền ngôn luận[sửa | sửa mã nguồn]

Tribune Indigène là tờ báo giờ Pháp trước tiên của những người Việt, thành lập và hoạt động mon 8 năm 1917 ở Nam Kỳ lý do Nguyễn Phú Khai xây dựng tuy nhiên ngân sách đầu tư tự cơ quan chỉ đạo của chính phủ Liên bang Đông Dương đài lâu. Ông sở hữu lập ngôi trường bài xích Hoa, thông thường sử dụng báo cổ động đấu tranh giành tài chính với Hoa kiều.^[4] Ông cũng chính là người Việt trước tiên phanh nhà máy sản xuất gạo năm 1915 đối đầu và cạnh tranh với những người Hoa ở Mỹ Tho.

Sau Khi Đảng Lập Hiến của Bùi Quang Chiêu thành lập và hoạt động thì báo Tribune Indigène được sử dụng thực hiện phòng ban ngôn luận của Đảng. Hai tờ L'Echo Annamite và Đuốc Nhà Nam cũng nằm trong Đảng nằm trong trừng trị động rần rộ chiến dịch tẩy chay sản phẩm & hàng hóa người Hoa năm 1919 và cỗ vũ việc nhập cuộc những hoạt động và sinh hoạt tài chủ yếu, ngân hàng vô nền tài chính của những người Việt vô thân thiện những năm 1920.^[5]

Các báo này sau dùng làm đem đạt yên cầu bình quyền thân thiện người Việt và người Pháp nên mon hai năm 1925 tờ Tribune Indigène bị cơ quan chỉ đạo của chính phủ Thuộc địa nghiền nên đình bạn dạng. Sang năm tiếp theo, 1926 tờ Tribune Indochinoise mới nhất thành lập và hoạt động (F H Schneider đứng tên) phục hoạt thực hiện khẩu ca của Đảng.^[6] Báo này hoạt động và sinh hoạt cho tới năm 1942 thì ngừng.^[7] Tờ Lục tỉnh Tân văn của Nguyễn Văn Của và Lê Quang Liêm cũng khá được dùng để làm phòng ban ngôn luận của Đảng Lập hiến.

Uy tín và hoạt động[sửa | sửa mã nguồn]

Dưới sự trừng trị động và kiên trì đấu tranh giành của Đảng Lập hiến, những trào lưu tẩy chay khách hàng trú (1919), phòng độc quyền cảng Thành Phố Sài Gòn (1923) đang được mang đến những đem đổi mới tích rất rất và tạo ra vệt ấn vô cuộc sống chủ yếu trị - xã hội nằm trong địa. Từ những thành công xuất sắc này, Đảng Lập hiến đang được đấu tranh giành nhằm không ngừng mở rộng con số member người Việt vô Hội đồng quản lí phân tử và cử tri đoàn người Việt vô năm 1922. Nguyễn Phan Long thay mặt đại diện mang lại Đảng Lập hiến đang được giành được ghế Phó Chủ tịch Hội đồng quản lí phân tử. Vào năm 1926, vô số 10 ghế dành riêng cho tất cả những người bạn dạng xứ vô Hội đồng Quản phân tử Nam Kỳ thì đảng viên Đảng Lập Hiến trúng cử cả 10. Toàn quyền Alexandre Varenne cũng trầm trồ mong muốn lắng tai nguyện vọng của Đảng Lập Hiến tuy nhiên ngoài những việc miễn nhiệm viên thống đốc Nam Kỳ hủ lậu là Maurice Cognacq, Varenne chỉ hứa hứa hẹn cứu giúp xét chứ không hề đáp ứng nhu cầu được bao nhiêu nguyện vọng tự tại xã hội của những người Việt.^[3] Cao điểm của Đảng là vô những năm 1930 Khi Bùi Quang Chiêu thực hiện thay mặt đại diện Nam Kỳ bên trên Thượng Hội đồng Thuộc địa ở thủ đô chủ yếu quốc Paris trong những khi Nguyễn Phan Long và những đảng viên không giống trúng cử vô Hội đồng Quản phân tử Nam Kỳ và Hội đồng TP.HCM Thành Phố Sài Gòn.

Một sự khiếu nại khá quan trọng so với Bùi Quang Chiêu và những người dân Lập hiến ở Nam kì là chuyến du ngoạn cho tới Calcutta dự Đại hội phiên loại 43 của Đảng Quốc đại bấm Độ (1929) của Bùi Quang Chiêu và Dương Văn Giáo. Chuyến cút sở hữu rất rất tăng thêm ý nghĩa với Bùi Quang Chiêu vì thế đấy là trước tiên Bùi Quang Chiêu được cút qua 1 xứ nằm trong địa hạt Tây không giống ngoài Pháp và dự đại hội của một đảng bám theo đàng lối đấu tranh giành nhu hòa của bấm Độ, và một khuynh phía nhưng mà Chiêu và Đảng Lập hiến đang được bám theo xua. Bùi Quang Chiêu coi sự khiếu nại này là hành vi trước tiên vô cuộc sống quốc tế của những người Annam ở Viễn Đông^[8]. Bùi Quang Chiêu và Dương Văn Giáo đang được gặp gỡ những chỉ huy cốt tử của Đảng Quốc đại bấm Độ vô trong cả thời hạn ở Calcutta. Và cũng nhân chuyến du ngoạn, Bùi Quang Chiêu và Dương Văn Giáo đang được chào thi sĩ Rabindranath Tagore cho tới VN vô năm 1929.

Đường lối của Diệp Văn Kì thể hiện vẫn được những người dân chỉ huy Đảng Lập hiến kiên trì tiến hành. Trong phiên group họp Hội đồng quản lí phân tử Nam kì ngày 11/9/1935, Bùi Quang Chiêu đã lấy một ý kiến đề xuất người Việt được ứng cử chức Nghị trưởng Hội đồng quản lí hạt:

Xem thêm: diệu nhi anh tú là ai

“Người Nam Cửa Hàng chúng tôi thời buổi này đang được tấn hóa nhiều, cho tới nỗi trong những hội nghị ở trên đây hoặc tại phần phi thường Nam từng công cộng sống lưng đấu cật đề huề thao tác làm việc với những người Pháp ngang mặt hàng đồng tài đồng mức độ, Cửa Hàng chúng tôi lấy thực hiện vui sướng mừng thời buổi này được nhập tịch vô cái mái ấm gia đình người Pháp vị cái tình luyến ái nhưng mà nước Pháp đang được đối đãi với tất cả chúng ta nhiền phiên vậy. Theo sự tấn hóa ấy thiết tưởng cái luật đạo 1922 thời buổi này không phù hợp thời phù hợp lẽ nữa. Vậy Cửa Hàng chúng tôi quyết định van nài cơ quan chỉ đạo của chính phủ diệt quăng quật cái luật đạo bất vô tư ấy cút.” ^[9]

Đề nghị của Bùi Quang Chiêu đã trải dư luận ở Pháp hao hao VN sôi sục ^[10]. Trước yêu thương sách này của Bùi Quang Chiêu, năm 1936, Tổng Thống Pháp Albert Leburn đang được rời khỏi nghị quyết định được chấp nhận người Annam cũng khá được cử thực hiện Nghị trưởng Hội đồng quản lí phân tử. Nhóm nghị sĩ Pháp và Việt vô Hội đồng quản lí phân tử Nam kì đang được thỏa thuận hợp tác tiếp tục luân phiên chức nghị trưởng thân thiện người Pháp và người Việt bám theo từng năm ^[11] . Sau 2 năm tiếp tục người Pháp thực hiện nghị trưởng, vô phiên mở màn kì họp Hội đồng quản lí phân tử ngày 01/9/1938, Bùi Quang Chiêu được phần lớn member hội đồng bầu thực hiện nghị trưởng Hội đồng quản lí phân tử. Đến mon 6/1939, Thượng Công Thuận cũng khá được bầu lưu giữ chức ấy[^[12]]. Dù vậy Đảng Lập Hiến ko bao nhiêu để tâm vô việc hoạt động quần bọn chúng làm việc nhưng mà chỉ nom vô giới trung lưu người Việt. Ưu tiên của Đảng là thỏa hiệp với tổ chức chính quyền nằm trong địa nhằm đạt được tiến thủ cỗ xã hội và đồng đẳng với những người Pháp rồi tiến thủ cho tới tự động trị. Trong Khi cơ tổ chức chính quyền thuộc địa phương thì lưu giữ mãi thái phù trợ ngừng và ko thực tâm cải phương pháp để lưu giữ quyền lực tối cao nên Đảng Lập Hiến bị tổ chức chính quyền phân phối. Chính ngôi trường mặt mày chủ yếu quốc Pháp cũng quay trở lại với đàng lối hủ lậu khiến cho Đảng Lập Hiến ko đạt được cải tân gì mặc dù là phương án nhã nhặn.^[3] Dường như những đảng viên đại bộ phận vì thế là công chức phụ thuộc vào trong nhà cầm cố quyền nên không đủ can đảm bay ly hẳn với quyết sách nằm trong địa. Do vậy sự đấu tranh giành chủ yếu trị của mình bị giới hạn, ko cải cách và phát triển rộng rãi điểm nhằm cút sâu sắc vô đẳng cấp bị trị.

Do tổ chức triển khai thủng thẳng và tùy theo một vài ba cá thể vượt trội, nội cỗ Đảng Lập hiến thông thường ra mắt xích míc. Nguyễn Phan Long dần dần ngả hoạt động và sinh hoạt với giáo phái Cao Đài, thực hiện hạn chế lực lượng của group Lập hiến. Năm 1937 thì Nguyễn Văn Thinh lập rời khỏi Đảng Dân căn nhà Đông Dương, hấp dẫn một vài rất lớn giới trình độ chuyên môn người Việt khiến cho tác động của Đảng Lập hiến càng suy hạn chế. Trong cuộc bầu cử năm 1939, cả thân phụ ứng viên của Đảng Lập hiến đều thất cử, lưu lại thời kỳ suy thoái và phá sản và rơi rụng bóng bên trên chủ yếu ngôi trường.^[13]

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

Danh sách tổ chức triển khai chủ yếu trị Liên bang Đông Dương

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

^ Võ Phúc Toàn (2020), Về việc người Việt lưu giữ chức Nghị trưởng Hội đồng Quản phân tử Nam kì qua loa một vài ba tư liệu báo mạng, tập san Nghiên cứu giúp và Phát triển, số 6 (160),2020, tr.111-112.
^ Lại Nguyên Ân thuế tầm (2006), Tác phẩm đăng báo 1930 của Phan Khôi, Nxb. Hội Nhà văn. tr.320.
^ ^a ^b ^c Carter, Jay. "A Subject Elite: The First Decade of the Contitutionalist Party in Cochinchina, 1917-1927". The VN Forum No 14, 1994. tr 212-22
^ Goscha, Christopher E. "Widening the Colonial Encounter: Asian Connections Inside French Indochina During the Interwar Period". Modern Asian Studies. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2008. tr 13-4
^ Lessard, Micheline. "Organisons-nous! Racial Antagonism and Vietnamese Economic Nationalism in the Early Twentieth Century". French Colonial History - Vol 8. Ann Abor, MI: Michigan University Press, 2007. tr 171-201
^ Goscha, Christopher E. "Annam and Vietnam in the New Indochinese Space, 1887-1945". Asian Forms of the Nation. Richmond, UK: Curzon Press, 1996. tr 107
^ Smith, R B. "Bui Quang Chieu and the Constitutionalist Party in French Cochinchina, 1917-30". Modern Asian Studies. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1969. tr 131-50
^ Agathe Larcher-Goscha and Kareem James Abu-Zeid (2014), “Bùi Quang Chiêu in Calcutta (1928): The Broken Mirror of Vietnamese and Indian Nationalism”, Journal of Vietnamese Studies, Vol. 9, No. 4 (Fall 2014), p. 92.
^ Hoàng Sơn (1935), “Về buổi Hội đồng quản lí phân tử Nam kì”, báo Ánh sáng, số 44, 26/9/ 1935, tr.1 & 4.
^ Xem thêm thắt Hoàng Sơn (1935), “Về buổi Hội đồng quản lí phân tử Nam kì”, báo Ánh sáng, số 44, 26/9/ 1935, tr.1 & 4 và C.L, “Người Annam sở hữu quyền thực hiện nghị trưởng hội đồng quản lí phân tử không?”, Hà Thành ngọ báo, số 2434, ngày 09/10/1935, tr.1 & 6.
^ Công luận báo, số 7793, 01/9/1938.
^ Sài Gòn, số 14142, 7/6/1939
^ Vũ Ngự Chiêu. Các vua cuối căn nhà Nguyễn 1884-1945 Tập 3. Houston, TX: Văn hóa, 2000. tr 825-6